• Lỏng lẻo: Hiện tượng lực siết giảm dần sau khi lắp ráp do rung động, va đập hoặc thay đổi nhiệt độ khiến ốc vít từ từ xoay. Đặc biệt cần chú ý trong các loại máy móc hoạt động có rung lắc.
• Hư hỏng: Khi mô-men xoắn (lực quay khi siết ốc) quá lớn, thân ốc hoặc vật liệu được siết có thể bị vỡ hoặc hư hại do không chịu nổi lực. Ngược lại, nếu mô-men xoắn không đủ, có thể gây lỏng hoặc rung lắc.
• Toét đầu ốc (nút vặn bị mòn): Xảy ra khi dụng cụ không gắn khớp hoàn toàn với rãnh hoặc cạnh của đầu ốc và vẫn tiếp tục xoay, khiến rãnh hoặc cạnh bị mài mòn đến mức không thể dùng dụng cụ để siết nữa. Thường xảy ra với ốc nhỏ hoặc làm từ vật liệu mềm.
• Lệch vị trí hoặc siết chéo: Tình trạng ốc bị lắp lệch khỏi vị trí đúng hoặc được siết ở góc nghiêng. Điều này khiến các bộ phận không lắp khớp đúng cách, dẫn đến lỗi chức năng hoặc giảm độ bền.
  Ngoài ra còn có thể gặp các vấn đề khác như: gioăng (gasket) bị ép quá mức hoặc lỗi ban đầu của bản thân ốc vít.

Những lỗi siết chặt này thường không chỉ do một nguyên nhân đơn lẻ mà là kết quả của nhiều yếu tố kết hợp với nhau. Hãy cùng điểm qua các nguyên nhân chính:

• Lựa chọn ốc vít không phù hợp: Việc chọn loại ốc không phù hợp với môi trường sử dụng (nhiệt độ, độ ẩm, rung động…), yêu cầu về độ bền hoặc loại vật liệu đối kháng sẽ dễ gây ra hiện tượng rỉ sét, thiếu độ bền, hoặc lỏng lẻo. Điều này bao gồm sai lệch về chất liệu, cấp độ bền, hay chủng loại ốc.

• Quản lý mô-men xoắn không đầy đủ: Việc không thiết lập hoặc không kiểm soát mô-men xoắn đúng cách, sử dụng dụng cụ (như cờ lê lực) không được hiệu chuẩn, hoặc siết bằng cảm giác mà không có đo lường cụ thể đều dễ dẫn đến việc siết quá chặt hoặc quá lỏng.

• Lỗi thao tác hoặc thiếu kỹ năng của người vận hành: Những lỗi do con người như quên siết, thực hiện sai quy trình, hoặc sử dụng sai dụng cụ cũng là nguyên nhân lớn gây ra các lỗi kết nối.

• Dụng cụ mòn hoặc thiếu bảo dưỡng: Dụng cụ như đầu vặn hoặc cờ lê bị mòn dễ gây hiện tượng toét đầu ốc. Thiết bị siết tự động nếu không được bảo trì cũng có thể dẫn đến sai lệch mô-men xoắn hoặc lệch vị trí siết.

• Tình trạng bảo quản không phù hợp: Ốc bị rỉ sét, bẩn hoặc biến dạng có thể làm giảm độ bền, thay đổi hệ số ma sát và cản trở việc siết đúng cách.

• Môi trường làm việc: Rung động mạnh, không gian làm việc chật hẹp hoặc ánh sáng yếu có thể làm tăng nguy cơ thao tác sai và ảnh hưởng đến chất lượng siết.

• Điểm kiểm tra 1: Đã lựa chọn ốc vít phù hợp với môi trường & tải trọng chưa?
  • Vật liệu: Chọn thép không gỉ hoặc thép có xử lý bề mặt phù hợp theo điều kiện (độ ẩm, khả năng ăn mòn,…). Cần tránh ăn mòn tiếp xúc kim loại khác loại.
  • Cấp độ bền: Chọn loại ốc có cấp độ bền đủ để chịu được lực siết yêu cầu (lực dọc trục) trong thiết kế. Ví dụ các cấp độ thường dùng là 4.8, 8.8, 10.9. Cần cân nhắc thêm hệ số an toàn.
  • Chủng loại: Tùy theo mục đích sử dụng mà chọn loại phù hợp như vít máy, bulông, vít tự khoan, v.v.
• Điểm kiểm tra 2: Hình dạng có phù hợp với vị trí siết & không gian thao tác không?
  • Hình dạng đầu ốc (đầu tròn, đầu bằng, lục giác…) và dạng rãnh (rãnh chữ thập, rãnh lục giác…) cần được lựa chọn sao cho phù hợp với vị trí siết, loại dụng cụ sử dụng và yêu cầu về ngoại quan. Ưu tiên những loại dễ thao tác và gắn chắc với dụng cụ.
• Điểm kiểm tra 3: Đã thực hiện biện pháp chống lỏng nếu cần thiết chưa?
  • Với vị trí có rung động hoặc thay đổi nhiệt độ lớn, xem xét dùng vòng đệm chống lỏng (spring washer), đai ốc chống lỏng (nylon nut, U-nut), keo khóa ren, hoặc đôi đai ốc (double nut), tùy môi trường và chi phí để chọn giải pháp tối ưu.

• Điểm kiểm tra 4: Kiểm soát lực siết, tức ‘quản lý mô-men xoắn’, đã hoàn hảo chưa?
  • Thiết lập mô-men xoắn phù hợp: Để tạo ra lực siết trục (lực ép chặt giữa các bộ phận), cần xác định giá trị mô-men xoắn dựa trên lực trục mong muốn và thông số kỹ thuật của ốc vít, sau đó phổ biến cho người thao tác
  • Sử dụng đúng và hiệu chuẩn thiết bị đo mô-men xoắn: Sử dụng các công cụ như cờ lê lực, tua vít lực, máy siết bulông để siết chính xác. Các dụng cụ này cần được hiệu chuẩn định kỳ để duy trì độ chính xác.

  • Ghi chép và theo dõi mô-men xoắn: Với các vị trí quan trọng, nên ghi lại giá trị mô-men xoắn và theo dõi sự biến động để kiểm soát chất lượng.

• Điểm kiểm tra 5: Cách siết ốc đã thực sự đúng chưa?
  • Xây dựng quy trình thao tác tiêu chuẩn: Để đảm bảo “ai thao tác cũng cho ra chất lượng giống nhau”, cần xác định quy trình rõ ràng và phổ biến bằng tài liệu hướng dẫn thao tác tiêu chuẩn (SOP).
  • Định vị chính xác và siết theo phương vuông góc: Cần đảm bảo ốc được đưa vào lỗ đúng vị trí và theo chiều thẳng đứng, tránh hiện tượng siết lệch. Với máy tự động, cần kiểm tra độ chính xác định vị định kỳ.
  • Tốc độ siết phù hợp: Siết quá nhanh có thể gây ma sát quá mức hoặc làm sai lệch mô-men xoắn, vì vậy cần thao tác với tốc độ hợp lý, đều đặn.
• Điểm kiểm tra 6: Đã nâng cao ‘tay nghề’ & ‘ý thức’ của người thao tác chưa?

  • Đào tạo kiến thức và kỹ năng: Thường xuyên huấn luyện cho công nhân về các loại ốc vít, tầm quan trọng của mô-men xoắn, cách sử dụng công cụ đúng cách để nâng cao kỹ năng và hiểu biết.

  • Giải thích lý do thao tác: Không chỉ hướng dẫn cách làm, mà còn cần giải thích “tại sao phải làm như vậy” để nâng cao nhận thức về chất lượng.

• Điểm kiểm tra 7: Dụng cụ sử dụng đã được kiểm tra thường xuyên chưa?
  • Kiểm tra & thay thế mũi vít, đầu tuýp: Đầu vặn, đầu tuýp dễ bị mòn, nên cần kiểm tra định kỳ và thay thế ngay khi có dấu hiệu hao mòn. Việc đặt ra tiêu chuẩn thay thế rõ ràng là rất hiệu quả.
  • Bảo trì dụng cụ siết: Các thiết bị như tua vít điện, máy siết bulông cần được kiểm tra và bảo trì định kỳ theo hướng dẫn của nhà sản xuất để duy trì hiệu suất

• Điểm kiểm tra 8: Đã thật sự ổn chứ? Đã xác nhận lại mô-men xoắn chưa?
  • Kiểm tra mô-men xoắn sau siết: Dùng cờ lê lực để kiểm tra xem ốc đã siết đúng mô-men quy định hay chưa (áp dụng các phương pháp như kiểm tra siết tăng cường, kiểm tra mô-men ngược…). Có thể thực hiện toàn bộ 100% hoặc chọn mẫu tùy theo mức độ quan trọng của sản phẩm.
• Điểm kiểm tra 9: Ngoại quan cũng quan trọng! Phát hiện lỗi bằng ‘kiểm tra ngoại quan’!
  • Kiểm tra bằng mắt sau khi siết: Quan sát trực tiếp ốc và khu vực xung quanh để phát hiện các bất thường như: ốc bị nhô cao, nghiêng lệch, xước đầu ốc hoặc bề mặt tiếp xúc, hiện tượng toét đầu, vật liệu bị nứt hoặc biến dạng. Có thể sử dụng dụng cụ đo để hỗ trợ nếu cần.
• Điểm kiểm tra 10: Trong quá trình sử dụng có bị lỏng không? Khuyến nghị “bảo dưỡng định kỳ”
  • Đặc biệt với vị trí rung động nhiều hoặc bộ phận an toàn quan trọng, nên lập kế hoạch kiểm tra định kỳ (kiểm tra lỏng, siết bổ sung…) sau khi vận hành. Ghi lại kết quả & sử dụng để cải tiến quy trình.

• Điểm kiểm tra 11: Ốc Vít đã được bảo quản trong môi trường phù hợp chưa?
  • Quản lý độ ẩm và nhiệt độ: Để tránh rỉ sét, cần bảo quản ốc vít ở nơi khô ráo, tránh môi trường nóng ẩm. Đặc biệt ở những khu vực khí hậu ẩm cao, nên cân nhắc sử dụng thiết bị hút ẩm, hộp kín hoặc chất hút ẩm.
  • Biện pháp chống gỉ: Nếu ốc vít được phủ dầu chống gỉ hoặc đóng gói chuyên dụng, cần sử dụng ngay sau khi mở hoặc đóng gói lại đúng cách để không làm mất tác dụng bảo vệ
• Điểm kiểm tra 12: Có bị ‘lạc lối’ chứ? ‘Sắp xếp & dán nhãn”
  • Phân loại & dán nhãn: Để tránh nhầm lẫn loại sản phẩm, cần phân loại rõ ràng theo chủng loại, kích thước, vật liệu, đồng thời dán nhãn đầy đủ. Điều này cũng giúp tăng hiệu quả làm việc.
• Điểm kiểm tra 13: Hãy dùng trước những cái cũ! “FIFO”
  • Quy tắc nhập trước – xuất trước (FIFO): Để giảm thiểu rủi ro xuống cấp do bảo quản lâu, cần áp dụng nguyên tắc “nhập trước, xuất trước” bằng cách thiết lập hệ thống quản lý phù hợp.
• Điểm kiểm tra 14: Kiểm tra định kỳ trong quá trình bảo quản
  • Cần kiểm tra định kỳ tình trạng bảo quản để phát hiện gỉ sét, vết bẩn, biến dạng… Đặc biệt với các loại ốc có lớp phủ đặc biệt, cần tuân thủ điều kiện bảo quản và thời hạn sử dụng do nhà sản xuất quy định.

• Lựa chọn phù hợp: Chọn loại ốc đúng với điều kiện sử dụng và thực hiện biện pháp chống lỏng nếu cần.
• Quản lý mô-men xoắn nghiêm ngặt: Thiết lập mô-men xoắn chính xác, dùng công cụ đã hiệu chuẩn, theo dõi chặt chẽ.
• Quy trình chuẩn hóa: Đặt ra quy trình đúng, đào tạo công nhân & đảm bảo chất lượng ổn định.
• Quản lý dụng cụ chắc chắn: Kiểm tra mòn & bảo trì định kỳ dụng cụ.
• Chuẩn hóa thao tác: Xây dựng quy trình đúng, đào tạo công nhân để đảm bảo chất lượng ổn định.
• Quản lý dụng cụ kỹ lưỡng: Kiểm tra hao mòn, bảo dưỡng định kỳ các công cụ siết.
• Kiểm tra toàn diện: Kiểm tra mô-men siết và ngoại quan để phát hiện bất thường sớm.
• Bảo quản đúng cách: Bảo quản trong môi trường chống gỉ, gọn gàng, áp dụng nguyên tắc “nhập trước – xuất trước” (FIFO).