“Ốc vít là gì? Có phải tất cả các loại đều giống nhau không?”

Cách đây vài năm khi lần đầu thử sức với DIY, tôi cũng từng nghĩ như vậy. Nhưng khi đi mua ốc vít, tôi đã choáng váng trước số lượng chủng loại có sẵn. Thực tế là, thế giới của ốc vít rất sâu rộng, với các tiêu chuẩn như JIS hay ISO quy định chi tiết về kích thước và vật liệu. Bài viết này sẽ giải thích dễ hiểu cho người mới bắt đầu về những điều cơ bản của ốc vít.

Ốc vít được sử dụng trong nhiều sản phẩm xung quanh chúng ta như đồ nội thất, đồ gia dụng, ô tô… Nếu không có ốc vít, những sản phẩm này sẽ rời rạc, không thể giữ nguyên hình dạng. Ốc vít là bộ phận không thể thiếu để cố định và lắp ráp các bộ phận với nhau, và các tiêu chuẩn kỹ thuật là cần thiết để đảm bảo chất lượng cũng như an toàn của sản phẩm. Nếu không có tiêu chuẩn, kích thước và độ bền của ốc vít sẽ không đồng đều, dẫn đến khó khăn trong việc lắp ráp hoặc sửa chữa.

JIS (Tiêu chuẩn công nghiệp Nhật Bản) là tiêu chuẩn dành cho bu lông được sử dụng trong nội địa Nhật Bản, còn ISO (Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế) là tiêu chuẩn quốc tế. Tiêu chuẩn JIS được phát triển dựa trên ISO nhưng điều chỉnh phù hợp với thực tế kỹ thuật và công nghiệp Nhật Bản. Do đó, giữa bu lông theo tiêu chuẩn JIS và ISO có một số điểm khác biệt.

JIS (Tiêu chuẩn Công nghiệp Nhật Bản) được thiết lập nhằm nâng cao chất lượng và chuẩn hóa các sản phẩm công nghiệp tại Nhật Bản, đồng thời hỗ trợ sự phát triển của ngành công nghiệp trong nước. Trong khi đó, ISO (Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế) có mục tiêu thúc đẩy hợp tác kỹ thuật và tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương quốc tế bằng cách xây dựng các tiêu chuẩn chung trên toàn thế giới.
JIS có đặc điểm là tham khảo các tiêu chuẩn của ISO nhưng đồng thời cũng thiết lập các tiêu chuẩn riêng phù hợp với thực tế công nghệ và nhu cầu của ngành công nghiệp Nhật Bản.

Sự khác biệt chính giữa tiêu chuẩn ốc vít JIS và ISO thể hiện ở các yếu tố như kích thước, bước ren, vật liệu, độ bền, v.v… Chẳng hạn, ngay cả khi cùng là một loại ốc có đường kính danh nghĩa giống nhau, bước ren (pitch) của chúng theo tiêu chuẩn JIS và ISO có thể khác nhau. Ngoài ra, JIS cũng có một số tiêu chuẩn ốc vít được phát triển riêng, không tồn tại trong hệ thống ISO.
Về vật liệu và độ bền, do JIS được xây dựng dựa trên môi trường và điều kiện sử dụng trong nội địa Nhật Bản, nên có thể sẽ khác biệt so với các quy định của ISO trong một số trường hợp.

Ví dụ cụ thể, ốc vít M3 có bước ren là 0.6mm trong JIS nhưng chỉ 0.5mm trong ISO. Điều này cho thấy cùng đường kính danh nghĩa nhưng bước ren khác nhau, do đó cần cẩn trọng về tính tương thích. Ngoài ra, tiêu chuẩn JIS còn bao gồm một số loại ốc vít không có trong tiêu chuẩn ISO, chẳng hạn như các loại ốc nhỏ có kích thước đặc biệt. Để hiểu rõ những khác biệt này, việc sử dụng hình minh họa hoặc bảng so sánh sẽ giúp dễ hình dung và nắm bắt hơn.

Như bảng trên cho thấy, bước ren giữa JIS và ISO có sự khác biệt.

“Ủa, sao cái ốc này lại không vặn vào được vậy…?”

Đây là một rắc rối thường gặp khi làm DIY (tự tay làm đồ). Nguyên nhân có thể là do sự khác biệt về tiêu chuẩn ốc vít. Dù ốc vít theo tiêu chuẩn JIS và ISO có vẻ ngoài tương tự nhau, nhưng do khác biệt về kích thước và bước ren, nên về cơ bản, chúng không tương thích với nhau. Đặc biệt, nếu sử dụng ốc vít theo tiêu chuẩn ISO cho các sản phẩm cũ được thiết kế theo tiêu chuẩn JIS, có thể dẫn đến việc không thể siết chặt đúng cách, gây ra lỗi kỹ thuật hoặc thậm chí tai nạn ngoài ý muốn. Để đảm bảo tính tương thích, cách an toàn nhất là so sánh bảng thông số tiêu chuẩn hoặc tham khảo ý kiến chuyên gia.

Nếu cố gắng sử dụng ốc vít không tương thích, có thể dẫn đến các tình huống như: làm hỏng bước ren, ốc bị gãy, hoặc không thể tháo rời. Ví dụ: khi vặn ốc chuẩn ISO vào lỗ ren chuẩn JIS, lúc đầu có thể vặn vào được, nhưng theo thời gian, bước ren sẽ bị mài mòn, khiến cho kết cấu trở nên lỏng lẻo. Trong trường hợp xấu nhất, ốc có thể bị kẹt và không thể tháo ra, khiến việc sửa chữa hoặc tháo lắp sản phẩm trở nên vô cùng khó khăn.
Ngoài ra, do sự khác biệt về độ bền, nếu sử dụng sai tiêu chuẩn, sản phẩm có thể bị gãy, hỏng hoặc xảy ra sự cố nghiêm trọng. Do đó, việc chú ý đến tính tương thích của ốc vít và sử dụng đúng tiêu chuẩn là điều vô cùng quan trọng.

“Tôi không biết nên chọn loại ốc vít nào?”

Bạn đã từng đứng bối rối trước kệ ốc vít ở các cửa hàng vật liệu mà không biết phải chọn loại nào chưa? Việc chọn ốc vít cần phải được thực hiện một cách cẩn trọng, dựa theo mục đích sử dụng và môi trường sử dụng. Ví dụ, nếu sử dụng ngoài trời, bạn nên chọn loại ốc làm bằng thép không gỉ (inox) để tránh bị gỉ sét. Còn trong những môi trường có nhiều rung động, loại ốc có chức năng chống lỏng sẽ giúp đảm bảo an toàn hơn. Tóm lại, việc lựa chọn ốc vít cần dựa trên vị trí sử dụng và yêu cầu chức năng, từ đó lựa chọn vật liệu và đặc tính phù hợp.

Khi chọn ốc vít, cần cân nhắc 4 yếu tố: kích thước, bước ren, vật liệu, và độ bền.
– Kích thước: Bao gồm đường kính và chiều dài của ốc, cần chọn phù hợp với bộ phận sẽ lắp ráp.
– Bước ren: Là độ mịn của ren; ảnh hưởng đến lực siết và khả năng chống lỏng.
– Vật liệu: Có thể là thép, thép không gỉ (inox), đồng thau (brass),… Tùy vào điều kiện môi trường như ngoài trời, ẩm ướt, nhiệt độ cao để chọn vật liệu phù hợp.
– Độ bền: Biểu thị khả năng chịu tải của ốc, cần lựa chọn theo trọng lượng hoặc lực tác động của các bộ phận sẽ sử dụng.
Việc đánh giá tổng hợp các yếu tố này sẽ giúp bạn chọn được loại ốc vít tối ưu nhất cho nhu cầu của mình.

Ốc vít có nhiều loại như ren mét, ren UN, ren Whitworth… Ren mét dùng đơn vị mm, phổ biến ở Nhật và châu Âu. Ren UN dùng đơn vị inch, chủ yếu ở Mỹ. Ren Whitworth là tiêu chuẩn cũ của Anh, hiện nay ít dùng nhưng vẫn thấy ở một số máy móc hoặc đường ống cũ.
Mỗi loại ốc vít có đặc điểm kỹ thuật và mục đích sử dụng khác nhau, vì vậy cần lựa chọn đúng loại phù hợp với bộ phận thiết bị và điều kiện sử dụng. Khi phân vân, hãy tham khảo bảng tiêu chuẩn hoặc ý kiến từ chuyên gia kỹ thuật để có quyết định chính xác.

“Liệu rằng vặn ốc chỉ cần siết thật chặt là được phải không?”

Không đơn giản vậy đâu. Mô-men siết là yếu tố cực kỳ quan trọng. Nếu quá mạnh, bu lông có thể gãy; quá yếu thì dễ bị lỏng. Mỗi loại ốc vít cần mô-men siết khác nhau tùy theo tiêu chuẩn, vật liệu, và chi tiết sử dụng. Dùng cờ lê lực (torque wrench) sẽ giúp bạn siết chính xác. Tôi đã nhận ra tầm quan trọng của cờ lê lực khi lắp đồ nội thất, khi dùng rồi mới thấy độ chính xác cao. Mô-men siết ảnh hưởng lớn đến độ bền sản phẩm, vì thế, quản lý lực siết là điều không thể xem nhẹ.

Ốc vít có thể bị lỏng do rung động hoặc va đập. Điều này đặc biệt phổ biến trong ô tô, máy móc hoặc thiết bị có chuyển động, nơi các biện pháp chống lỏng là điều bắt buộc.
Các phương pháp phổ biến bao gồm:
– Đai ốc chống lỏng (lock nut): Có thiết kế đặc biệt giúp hạn chế việc bị lỏng.
– Keo chống lỏng (threadlocker): Bôi lên ren ốc để giữ ốc cố định.
Tùy vào môi trường sử dụng và mục đích, hãy chọn giải pháp chống lỏng phù hợp để đảm bảo an toàn và hiệu quả sử dụng.

Một số lưu ý khi bảo quản ốc:
– Bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát.
– Phân loại theo loại và kích thước để dễ tìm và sử dụng.
– Có thể dùng hộp chia ngăn nhỏ, như loại bán ở cửa hàng 100 yên (hoặc cửa hàng tiện lợi), để sắp xếp ốc.
– Đặt thêm gói hút ẩm (silica gel) vào hộp để ngăn ngừa gỉ sét.
Nhờ việc sắp xếp gọn gàng, tôi có thể dễ dàng tìm thấy loại ốc cần dùng, giúp tăng hiệu quả làm việc đáng kể.

“Vậy cuối cùng nên chọn JIS hay ISO?”

Khi phân vân trong việc lựa chọn ốc vít, tiêu chí quan trọng để đưa ra quyết định chính là xuất xứ của sản phẩm hoặc linh kiện mà bạn đang sử dụng. Về nguyên tắc:
– Sản phẩm hoặc linh kiện sản xuất tại Nhật Bản: thường sử dụng ốc theo tiêu chuẩn JIS.
– Sản phẩm nhập khẩu hoặc sản xuất ở nước ngoài: đa phần sử dụng ốc theo tiêu chuẩn ISO.
Tuy nhiên, do giao thương quốc tế ngày càng mở rộng, hiện nay ngay cả ở Nhật Bản, ốc vít theo tiêu chuẩn ISO cũng ngày càng phổ biến. Đặc biệt, trong các sản phẩm hướng đến xuất khẩu hoặc được phát triển chung với các công ty nước ngoài, tiêu chuẩn ISO thường được ưu tiên lựa chọn.

Việc sử dụng tiêu chuẩn ốc vít cũng khác nhau tùy vào từng ngành nghề:
– Ngành ô tô: Do chuỗi cung ứng toàn cầu, ốc vít tiêu chuẩn ISO được sử dụng phổ biến để đảm bảo tính nhất quán trong sản xuất và bảo trì trên toàn thế giới.
– Ngành thiết bị điện: Chủ yếu phục vụ thị trường nội địa Nhật Bản nên thường sử dụng tiêu chuẩn JIS. Tuy nhiên, trong các sản phẩm như smartphone, máy tính – vốn sử dụng linh kiện sản xuất ở nước ngoài – ốc ISO cũng rất phổ biến.
– Ngành xây dựng: Do bị ràng buộc bởi các quy định trong Luật tiêu chuẩn xây dựng, nên ốc theo tiêu chuẩn JIS vẫn là chủ đạo. Tuy vậy, cùng với sự gia tăng của vật liệu xây dựng nhập khẩu, ốc ISO cũng dần được sử dụng nhiều hơn.
Tóm lại, việc chọn tiêu chuẩn JIS hay ISO phụ thuộc vào từng lĩnh vực, sản phẩm cụ thể và điều kiện sản xuất, nên bạn cần kiểm tra kỹ thông số kỹ thuật của sản phẩm hoặc linh kiện trước khi lựa chọn loại ốc phù hợp.

Trong bài viết này, chúng ta đã cùng tìm hiểu về sự khác biệt giữa tiêu chuẩn ốc vít JIS và ISO, tính tương thích, cách lựa chọn phù hợp, lưu ý khi sử dụng, cũng như cách phân biệt để sử dụng đúng chuẩn. Khi lựa chọn ốc vít, điều quan trọng là phải xem xét đến mục đích sử dụng và môi trường sử dụng để chọn đúng tiêu chuẩn, kích thước, vật liệu và độ bền (cường độ) phù hợp. Ngoài ra, nếu nắm được các yếu tố như lực siết (mô-men xoắn), biện pháp chống lỏng, hay phương pháp bảo quản, bạn có thể tránh được nhiều sự cố không mong muốn liên quan đến ốc vít.
Ốc vít tuy nhỏ bé nhưng lại là “người hùng thầm lặng” hỗ trợ mọi mặt trong cuộc sống của chúng ta. Việc chọn đúng loại và sử dụng đúng cách sẽ giúp các công việc DIY hay bảo trì máy móc trở nên an toàn và hiệu quả hơn. Hy vọng bài viết này sẽ trở thành tài liệu tham khảo hữu ích cho bạn khi lựa chọn ốc vít. Và nếu bạn vẫn còn phân vân, hãy mạnh dạn tham khảo ý kiến từ chuyên gia hoặc nhà sản xuất để có lựa chọn chính xác nhất.

Kết luận

Vui lòng gửi phản hồi qua email này hoặc liên hệ với bộ phận kinh doanh của chúng tôi nếu có bất kỳ câu hỏi nào liên quan tới mẫu sản phẩm hoặc tài liệu liên quan.

Tại Ohta Việt Nam, chúng tôi không chỉ cung cấp các sản phẩm đã làm sẵn như ốc vít và bulông, mà còn hỗ trợ các hoạt động trong lĩnh vực sản xuất như gia công cắt, kiểm tra, lắp ráp, đóng gói…
Danh sách thiết bị của chúng tôi nhấp để xem tại đây

Là “đơn vị chuyên hỗ trợ” cho ngành sản xuất ở châu Á. Nếu doanh nghiệp có bất kỳ câu hỏi hỏi nào liên quan, vui lòng liên hệ với Ohta Vietnam để được hỗ trợ chi tiết!
URL: https://ohtavn.com/vi/contact/